Олжас Абраев: «Біз қазақстандық футболдан әлемдік нарықта сұранысқа ие бизнес өнімін жасадық»

Қазақстандағы футбол маусымы аяқталып, ҚКФЛ есеп беру конференциясы қарсаңында Лига басшысы Олжас Абраев Prosports.kz тілшілеріне сұхбат берді.

– Өткен маусымда жоспарларыңыздың қанша пайызын жүзеге асыра алдыңыз?

– Ең алдымен клубтар мен жанкүйерлерге алғыс айтқым келеді. Менің ойымша, ең қиын маусымдардың бірі болды. Бәрі артта қалып, көп ұзамай үйреншікті өмір ырғағына ораламыз деп сенемін. Клубтармен бірлесе жарысты ұйымдастыруда орасан зор жұмыс атқардық. Матчтарды ұйымдастырудың барлық санитарлық талаптары өте мұқият сақталды. Бір жерде өткен былтырғы маусымнан кейін футбол аймақтарға оралды, тіпті жанкүйерлер де өз командаларына трибунада қолдау көрсетуге рұқсат алды. Менің ойымша, бұл қазірдің өзінде үлкен жетістік.

Лига жұмысының нәтижелері туралы айтатын болсам, мен Суперкубок форматының өзгертілгенінен бастайын. Турнирдің бас демеушісі OLIMPBET компаниясымен 40 000 000 теңге көлемінде жүлде қорын құру туралы келісімге қол жеткізілді. Суперкубок бірден спорттық және коммерциялық тұрғыдан тартымды болды.

Екіншіден, Қазақстан Республикасы кубогының схемасы өзгертілді. Топтық кезең енгізілді, матчтар саны көбейтілді. Кубоктың топтық кезеңі енді клубтар еурокубоктардың іріктеу кезеңіне қатысатын кезеңде өткізіледі, бұл бір жағынан еурокубоктарға қатысатын клубтардың дайындалуын жеңілдетсе, екінші жағынан, басқа клубтар үшін ойын тәжірибесін қамтамасыз етеді.

Сонымен қатар, топтық кезеңге төменгі дивизионның екі клубы қатысады, бұл өз ойыншыларына жоғары дивизиондағы клубтармен бәсекеге түсуге мүмкіндік береді. 2021 жылы мұндай клубтар Түркістан облысының «Мақтаарал» және Нұр-Сұлтан қаласының №8 СДЮСШОР клубтары болды. Қазақстан футболының тарихында алғаш рет маусымның қорытындысы бойынша чемпионатқа, Кубокқа және Суперкубоққа қатысу үшін клубтарға жарыстың демеушісі – OLIMPBET компаниясынан 570 миллион теңге бөлінді.

– Чемпионаттың 2 айналымдық формуласы өз жемісін берді ме?

– Иә, тиімді болды. Өздеріңіз білетіндей, 12 клуб қатысатын үш кезеңдік турнирдің орнына 14 команда үшін екі айналымдық формула енгізілген. Бұл маусымдық күнтізбені біршама жеңілдетуге және оны икемді етуге мүмкіндік берді. 2020 жыл көрсеткендей, бұл коронавирус пандемиясы жағдайында өте маңызды.

Чемпионат матчтары санының азаюы оны өткізу формуласының өзгеруіне байланысты Кубок матчтарының көбеюімен өтелді. Сондай-ақ, 2020 жылғы маусымнан бастап Екінші лига чемпионаты аймақтық, аумақтық конференцияларда өткізіліп жатқанына назар аударғым келеді. ҚКФЛ-дың бұл шешімі клубтарға логистикалық шығындарды азайтуға, шығындарды оңтайландыруға көмектесті, бұл да пандемия кезінде өте маңызды.

– Жақында футбол қауымы арасында легионерлерге шектеуді толығымен алып тастау туралы әңгіме қозғала бастады. Бұл туралы не ойлайсыз?

– Менің пікірім: кез келген өзгерістерді таразылап, стратегиялық мәселелерге мән беріп, перспективаны ескере отырып, егжей-тегжейлі талдаудан кейін қабылдау керек. Қазіргі формат Еуразиялық экономикалық одақ аясындағы еңбек келісімдерін бұзбайтынын және сонымен бірге клубтарды өз ойыншыларын тәрбиелеуге, қазақстандықтарды ұлттық құрамаларда ойнауға дайындауға мәжбүрлейтінін атап өткім келеді.

Ал басқа елдерден келген шетелдік футболшылар туралы айтатын болсақ, онда барлық клубтардың өз тізімін күшейту үшін сапалы ойыншыларды шақыруға мүмкіндігі бар. ҚКФЛ әкімшілігінің ұсынысы бойынша арнайы орган – Техникалық комитет құру ұсынылып отыр. Мүшелікке үміткерлер қазақстандық беделді сарапшылар: Никитенко, Талгаев, Масудов, Огай, Асанбаев, Смақов, Карпович, Лория. Техникалық комитетпен бірлесе отырып, нормативтік-құқықтық актілерді бірлесіп әзірлеу жүзеге асырылады, маңызды стратегиялық мәселелер талқыланады, мысалы, легионерлерге лимит және т.б.

Комитеттің негізгі міндеті сарапшы ретінде әрекет ету. Комитеттің құрамы өзгеруі мүмкін. Бірақ қазіргі уақытта қатысушылардың құрамы жас ерекшеліктеріне қарай да, спорттық тәжірибесі мен білімі жағынан да оңтайлы таңдалған деп ойлаймын. Жақын арада біз клубтар мен ҚФФ Атқарушы комитетіне бермес бұрын комитетпен бірқатар мәселелерді талқылайтын боламыз.

– Соңғы айларда депутаттар, блогерлер және басқа да БАҚ өкілдері отандық футболға сыни пікірлерін жаудырды. Қазақстан футболын қорғап бірер сөз айтқыңыз келе ме?

– Шынымды айтсам, мұның бәрі хайп – басқалардың сәтсіздігі арқылы атын шығару әрекеті деп ойлаймын. Шағымды дауыстап айтпас бұрын, ақпаратты тексеру керек. Ұлттық құрама немесе клубтар сәтсіздікке ұшыраған күндері ғана сын айту дұрыс па? Клубтардың еурокубоктарда жеңіске жеткен күндері немесе ұлттық құрама іріктеу тобында ұпай жинаған күндері ешкім үндемеген. Біз әрқашан ашықпыз, келіңіздер, ұсыныстар мен жобаларды талқылауға дайынбыз. Қандай шаралар қолға алынып жатқанын, қандай шаралар болып жатқанын айтамыз.

Қоғам қайраткерлерінің мәлімдемелері мен пікірлеріне қарағанда, футболды бәрі түсінеді, ал әрбір екінші адам өзін маманмын деп санайды. Саяси ортада беделді, мемлекеттік қызмет атқаратын депутаттар жоғары мінберден тексерілмеген ақпаратты айтып отыр.

Жеңістің бағасын білетін, халықаралық деңгейде жеңіске жетудің қаншалықты қиын екенін түсінетін спортшылардың сынағаны таң қалдырады. Спортшылардың өздері екі топқа бөлінетіні көрініп тұр; бірі - еңбек етіп, ісімен дәлелдейтін нағыз еңбекқорлар. Ал, екіншісі өзгенің сәтсіздігіне, өзгенің жеңілгеніне қуанатын екінші топ басқаларға тас лақтырып, атын шығаруға тырысады. Мен футболда қиындықтар жоқ екенін жасырмаймын.

Ең бастысы, біз олардың түп-тамырын түсініп, бірлесе отырып, бір шешімге келеміз және барлық мүдделі тараптардың көмегін қабылдауға дайынбыз. Барлық өзекті мәселелер мүмкіндігінше шешілді, федерация мен лига бір орында тұрған жоқ. Оң өзгерістердің жылдамдығына әртүрлі факторлар әсер етеді және олардың барлығын бір сұхбатта көрсету мүмкін емес.

– Бұрын төреші болып қызмет атқардыңыз. Бұл тақырыпты айналып өте алмаспыз. Менің ойымша, 2021 жылы төреліктің деңгейі төмен болды. Сізде басқа пікір бар ма?

– Бұрынғы төреші ретінде және Лига президенті ретінде мен төрешілік шеберлік пен дағдыны қажет ететін күрделі процесс екенін талай рет баса айттым. Адам факторы кейде жақсы жұмыс істейтін механизмде сәтсіздікке ұшырауы мүмкін. Халықаралық тәжірибе аясында төрешілік мәселесі ұлттық қауымдастықтың құзырында. Сондықтан менің баға беруім дұрыс емес.

Бірақ мен ҚКФЛ әкімшілігі тікелей қатысатын VAR жүйесін енгізу туралы түсініктеме бере аламын. Лига чемпионатқа жүйені енгізуге дайындық жұмыстарын белсенді түрде ұйымдастыруда. Барлық қажетті құрал-жабдықтар OLIMPBET компаниясының демеушілік қаражатына сатып алынды. Бюджет тек федерацияның бас серіктесінің қаражатынан қалыптасады, клубтар VAR енгізу шығындарын көтермейді. Жақын арада OLIMPBET чемпионатының матчтары өтетін барлық стадиондарда жабдықтарды жеткізу аяқталып, монтаждау жұмыстары басталады.

– Отандық жанкүйерлердің интернеттегі чемпионат матчтарын көрсету сапасына қатты наразы болғаны сізге жасырын емес деп ойлаймын. ҚКФЛ бұл жағымсыз тәжірибеден сабақ алды ма? Қателер түзетіледі ме?

– ҚКФЛ өткен маусымда барлық телехабарлардың 70%-дан астамын өз күшімен шығарды. Біздің түсіру топтарымыз QAZSPORT және Q SPORT EXTRA телеарналарына сигнал жасады. Арналарға сигнал жеткізуде іс жүзінде ешқандай проблемалар болған жоқ, көрермендер матчтарды теледидарда, кабельдік желілерде және танымал қазақстандық OTT қызметтерінде тегін тамашалады. Шетелдік аудитория үшін ҚКФЛ Sportrecs.com жас сервисімен серіктестік туралы келісті. Өкінішке орай, әріптестеріміз мезгіл-мезгіл техникалық ақауларға тап болды, сондықтан біз ынтымақтастықты тоқтату туралы шешім қабылдадық.

Маусым соңында қазақша Aitube арнасында сынақтық хабарлар топтамасын өткіздік. Біз барлық қажетті ақпаратты жинап, жанкүйерлердің жауаптарын қарадық. Мен ҚКФЛ YouTube-тен неліктен кеткенін түсіндіргім келеді. Өйткені Лига бұған дейін Қазақстандағы ресми YouTube өкілімен келісімге отырған. Біздің арна барлық талаптарға сай болуы керек, өйткені ол заңды түрде лицензияланған. Осы уақытқа дейін біз YouTube-тегі видеоларымызға чемпионаттың титулдық демеушісі туралы жарнаманы орналастыра алмадық, өйткені YouTube ережелері бойынша арнаға тосқауыл қойылады. Серіктеспен ұзақ уақыт жұмыс істеп, келіссөздер жүргізгеннен кейін біз Қазақстандағы букмекерлік кеңсенің жарнамасы бар YouTube бейнелері заңды екенін түсіндік.

Нәтижесінде біз келесі маусымнан бастап YouTube-ке толықтай, бірақ келісімшарт талаптары бойынша халықаралық геоблокпен ораламыз деген шешімге келдік. Бұл бейнероликтер тек Қазақстаннан келген көрермендерге қолжетімді болады деген сөз. Шетелдегі хабар

ларды көру үшін барлық жанкүйерлер халықаралық құқықтарға ие болған Elevensports.com және Onefootball.com сайттарында трансляцияларды көре алады.

– ҚКФЛ шынымен де медиа өнімге көп көңіл бөледі, ол чемпионат матчтарынан бейнеконтентті орналастыруда өте белсенді және тиімді. Телехабар таратушылармен келісім-шарттарыңыз туралы толығырақ айтып беріңізші.

– ҚКФЛ биылдан бастап матчтарды көрсету құқығын сатудан кіріс алады. Сонымен, телеарналарға сигнал сатудан бір маусымда 15 400 000 теңге түсті. Сонымен қатар, Қазақстанның бірнеше ірі букмекерлік компанияларының сайттарына сигнал жіберу үшін тағы 15 455 000 теңге алынды. Дания, Польша, Швеция, Швейцария, Норвегия, Словакия, Солтүстік Ирландия және Латвия чемпионаттарымен бірге «Еуропа лигалары» қауымдастығымен бір пакетте біздің чемпионаттың матчтарына ТВ және OTT құқықтары жүзеге асырылды.

Айтайын дегенім, бұл топтамадағы Қазақстан чемпионаты УЕФА-ның клубтық рейтингі жоғары болғандықтан Дания, Швейцария және Норвегия деңгейінде бағаланды. ҚКФЛ осы лигалармен бірдей табыс алады. Бұл бүкіл чемпионаттың коммерциялық бөлігін және Лига мүшелерін дамытуға бағытталған құқықтарды сатудағы өте маңызды бастапқы қадамдар.

Барлық түскен ақша чемпионатқа қатысушыларға бірдей жіберіледі. Бірақ бұл біздің 2021 жылға арналған жұмысымыздың барлық нәтижелері емес. Келесі маусымда Бірінші және Екінші Лига матчтарының санында алға үлкен қадам болады. Қазақстан футбол федерациясы ҚКФЛ қолдауымен британдық Genius Sports спорт компаниясымен жалпы сомасы 700 000 еуродан асатын бес жылдық келісімге қол қойды, ол бірінші және екінші лигалардың матчтарын Pixellot автоматты түсіру жүйелері арқылы трансляциялауға инвестицияланады.

Бұл стационарлық компьютерлік көру жүйесін пайдалана отырып, төменгі лигалардың барлық матчтарын бір камераға түсіреді. Жоба өте ауқымды. Ең бастысы, барлық кәсіби матчтарды тікелей эфирде көруге болады.

– Лига тек жарыстар өткізіп қана қоймай, табыс әкеле бастағаны өте жақсы. ҚКФЛ жұмысында басқа да табыс әкелетін салалар бар ма?

– Иә, «Еуропалық лигалар» қауымдастығы арқылы біз барлық үш дивизионның матчтарында статистикалық мәліметтерді жинау құқығын жүзеге асырғанымыз үшін шамамен 32 000 000 теңге табамыз. Жаңа мәміле бойынша соманы ағымдағы сомадан рекордтық он есеге дейін ұлғайту бойынша келіссөздер аяқталуға жақын.

Шын мәнінде, Лигадағы барлық бизнес-процестер тек қатысушы клубтарды дамытуға бағытталған. Біз бірнеше жыл бойына әртүрлі салаларда сенімді серіктестер тауып, әлемдік нарықта сұранысқа ие қазақстандық футболдан іскер өнім жасағанымызға өте қуаныштымыз. Әрине, барлық кіріс клубтар арасында бөлінеді.